REKLAMA
Automatycznie wyświetlimy artykuł za 10 sekund
Przejdź do artykułu
Reklama
Reklama
Fot. 93. Kopalnia ropy naftowej w Borysławiu - widok na szyby naftowe. Na drodze samochód Fryderyka Janusza, początek lat 30. XX w. Fot. Archiwum Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa
GALERIA ZDJĘĆ
Razem z Galerią Fotografii Miasta Rzeszowa kontynuujemy prezentację cyklu niepublikowanych dotąd fotografii z Archiwum Edwarda Janusza i Rodziny. Galeria ma w swoich zbiorach blisko 2 tys. szklanych negatywów z tego zbioru: od okresu galicyjskiego po lata 40-te XX wieku. W drugiej połowie br. Galeria zamierza udostępnić je w formie elektronicznej, za pośrednictwem powstającego właśnie Cyfrowego Archiwum GFMR.
Obecnie prezentujemy zdjęcia Rodziny Januszów z Kresów, zidentyfikowane przez Paulinę Koń z Galerii Fotografii. Na zdjęciu 93 widzimy szyby ropy naftowej w Borysławiu, dokładnie tak, jak wyglądały na początku lat 30-tych ubiegłego stulecia. (Wszystkie pozostałe fotografie pochodzą z tego samego okresu.) Na szosie samochód Fryderyka Janusza, który z zaciekawieniem – jako ówczesną rzadkość - oglądają miejscowe dzieci. Borysław nazywany był galicyjską Pensylwanią, ponieważ 70 proc. wydobycia ropy naftowej pochodziło z okolic tego właśnie miasta. Warto przypomnieć, iż II Rzeczpospolita była pod tym względem samowystarczalna. Z jednej strony świadczyło to o technologicznym zacofaniu kraju, z drugiej zaś wydobywana ropa pozwalała jednak na wielkie inwestycje COP i budowę portu w Gdyni. A przede wszystkim rafinerii w Borysławiu.
TO MOŻE CIĘ ZAINTRESOWAĆ
Reklama
Jeżeli odnajdą się inne zdjęcia z tego miasta, zobaczymy wówczas dokładniejszy obraz „polskiej Pensylwanii”. W rzeczywistości było to dość koszmarne miasto: wzdłuż ulic stały byle jak sklecone brudne chałupy, niekiedy wręcz lepianki. A na przedmieściach wille milionerów, którzy się na nafcie dorobili. Nie było kanalizacji. Po deszczach środkiem ulicy płynęła woda z tłustymi okami produktów naftowych. Rwący ulicami ściek bywał niekiedy tak głęboki iż - podobno - utopił się w niej wóz z koniem. Te ulice zamieszkiwały typy jak z czasów „gorączki złota” w kanadyjskim Klondike. Byli to biedni, lecz pełni nadziei wyrobnicy obsługujący wiertnie. Zdegenerowani beznadzieją i alkoholem bandyci, pracownice domów schadzek. Miasto paradoksów jak czytamy o Borysławiu w jednym ze starych przewodników: „będąc najbogatszym – ma wygląd nędzarza, będąc nędzarzem – iskrzy wspaniałością”.
.jpg)
Helena i Tadeusz Staniszowie przy stacji kolejowej w Worochcie. W tle widoczny budynek sanatorium urzędników skarbowych, lata 30. XX w. Fot. Archiwum Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa
Worochta była (i jest nadal) rajem dla narciarzy. W 1922 r. wybudowano tu słynną skocznię narciarską (zakopiańska Wielka Krokiew powstała trzy lata później). W roku budowy, dokładnie między 4 a 6 marca rozegrano w Worochcie narciarskie mistrzostwa Polski. Zwyciężyła w nich – walcząc z mężczyznami – Elżbieta Michalewska-Ziętkiewiczowa. Skoki narciarskie były w tamtych czasach absolutną nowością, a uprawiające je kobiety można było policzyć na palcach jednej ręki. Na zdjęciu nr 118 oglądamy fragment drewnianej cerkwi Narodzenia NMP. Świątynia wybudowana została w 1615 w Jabłonicy, zaś w 1740 przeniesiona do Worochty. Na fotografii wyeksponowane zostały soboty, czyli niskie, obiegające bryłę kościoła podcienia służące wiernym. Przybywali oni niejednokrotnie z odległych miejscowości w przeddzień nabożeństwa. Pod sobotami spali chroniąc się przed deszczem i wiatrem. Na fot. 279 nieopodal stacji kolejowej pozują Helena i Tadeusz Staniszowie. W łuku mostu uchwycony został budynek sanatorium dla urzędników skarbowych.
ZOBACZ TAKŻE
Reklama
Początki uzdrowiska w Truskawcu sięgają XVIII wieku. W następnym stuleciu aptekarze: Steller z Żółkwi i Teodor Torosiewicz ze Lwowa (ten drugi zwany ojcem rodzimej balneologii, zasłużył się również dla Iwonicza-Zdroju) odkryli wodę „Naftusia”i zbadali jej właściwości. Leczono nią kamicę nerkową, bóle wątroby, nieżyty dróg oddechowych, sklerozę i cukrzycę. Ale także: chorobliwą otyłość, gościec stawowy i choroby kobiece, oraz „zołzy w różnych formach”. Jednym słowem – niemal wszystko. Nic dziwnego, iż Truskawiec odwiedzali ówcześni obywatele wielkiego świata: od sław naukowych po gwiazdy estrady takie jak Hanka Ordonówna, Marian Hemar, Włada Majewska, Adolf Dymsza, Jan Kiepura czy Eugeniusz Bodo. A także plejada pisarzy: Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Julian Kaden- Bandrowski, Karol Irzykowski, Kornel Makuszyński oraz Witkacy.
Na własną zgubę (?) przyjechał tu Bruno Schulz. Ten ostatni wystawił w 1928 r. w pawilonie zdrojowym swoje rysunki i grafiki z cyklu „Xięga Bałwochwalcza”. Tymi pracami zgorszył prof. Maksymiliana Thulle, polityka Chrześcijańskiej Demokracji, senatora RP i dwukrotnego rektora Politechniki Lwowskiej. Nazwał on prace Schulza „ohydną pornografią” i zażądał natychmiastowego ich usunięcia. Właściciel Truskawca Rajmund Jarosz nie ugiął się. Nie bez powodu Tadeusz Boy- Żeleński nazywał chadeka „świętą Thulią”. Ekspozycja stała się słynna w całej Polsce, zaś nazwisko skromnego, cichego i nieśmiałego nauczyciela z Drohobycza trafiło na czołówki gazet. Jego prace zostały natychmiast rozkupione. Tak Schulz stał się znanym artystą-plastykiem. Niedługo później jego prace literackie odkryła Zofia Nałkowska, a wydał „Rój” Melchiora Wańkowicza.
Reklama
Rodzina Januszów prawdopodobnie przybyła tu na dłuższy odpoczynek, o czym świadczy ilość wykonanych fotografii. Ta z numerem 500 przedstawia panoramę Truskawca. Z lewej, w głębi willa „Goplana” zbudowana z bali sosnowych. Jej fragment z werandą na kunsztownie ciosanych filarach z arkadkami widzimy na fot. 499. Fasadę willi w całości oglądamy z kolei na fotografii opatrzonej numerem 505. Rodzina Januszów musiała intensywnie korzystać z kąpieliska siarczano-solankowego w Truskawcu-Pomiarkach. Jego widok ogólny prezentuje fot. 323. Na fot. 319 Fryderyk Janusz. Na ławce, w czarnym stroju siedzi (prawdopodobnie) Leopoldyna Janusz.
Pisząc tekst korzystałem z „Kresowej Atlantydy” Stanisława Sławomira Nicieji, tom 1 i 2, Opole 2012-2013.
Reklama
KRAJ
ŚWIAT
Reklama
Rozwiń
